De gebouwen van het Utrechts gerechtshof getekend door Jan de Beijer in 1744
Paulusabdij
De Paulusabdij werd omstreeks 1000 gesticht door de Utrechtse bisschop Ansfried. Het klooster werd gesticht op de Hohorst bij Amersfoort, ook wel bekend als de Heiligenberg. Onder het episcopaat van Bernold (1027-1054) werd het klooster naar Utrecht verplaatst, tot abdij verheven en aan Paulus gewijd.
De Paulusabdij was erg rijk en had uitgebreide bezittingen die over Noord-Nederland verspreid lagen. Desondanks was het aantal monniken zeer gering, zo’n 15 à 20.
Op15 februari 1580 vielen beeldenstormers de abdij aan en kort daarop werden de monniken verdreven. Een deel van de bibliotheek werd opgenomen in de stadsbibliotheek (sinds 1636 de Universiteitsbibliotheek). De bezittingen vielen toe aan de Staten van Utrecht. Het grootste deel van de abdijgebouwen is dienst gaan doen als zetel van het provinciaal gerechtshof van Utrecht. In 1707 werd de kerk gesloopt en in 1804 volgde het koor.
| Onderwerp: | middeleeuwen, bibliotheken, geschiedenis, codicologie, Utrecht |
| Jaar uitgave: | ca. 885-1540 |
| Omvang: | 103 banden (37 handschriften en 66 incunabelen en vroege drukken) en 136 fragmenten |
| Documentsoort: | handschriften, incunabelen, vroege drukken, maculatuur, handschriftfragmenten |
| Ontsluiting: | uitgebreide inventarisatie, zie: Bart Jaski, “Een codicologische queeste naar de oudste handschriften en handschriftfragmenten uit de bibiotheek van de Paulusabdij”, in Hildo van Engen en Kaj van Vliet (red.), De nalatenschap van de Paulusabdij in Utrecht. Hilversum: Verloren, 2012, 103-70, Bijlage 1 t/m 4. ontsloten via WorldCat op provenance Benedictijner-Abdij van S. Paulus (Utrecht) |
| Algemene literatuur: | Handschriften en Oude Drukken van de Utrechtse Universiteitsbibliotheek. Utrecht, 1984, 80-95. Hs. 34, Egmonds Paulushandschrift (Wikipedia) Hs. 86 (Wikipedia) Hs. 146 (Wikipedia) Hs. 163 (Wikipedia) Hs. 202 (wikipedia) Hs. 290 (Wikipedia) Hs. 382, ook wel Tractatus de Vita religiosa genoemd (Wikipedia) Hs. 684 (Wikipedia); Studieboek of medisch naslagwerk? (betreft Hs. 684) Hs. 685 (Wikipedia) Hs. 724 (Wikipedia) Hs. 806 (Wikipedia) C.A. van Kalveen, Inventarissen van de archieven van de S. Paulusabdij te Utrecht 1307-1804, de S. Laurensabdij van Oostbroek te De Bilt 1346-1800. Utrecht, 1993. Hein Hundertmark en Kaj van Vliet ; met medew. van René de Kam, De Paulusabdij : achter de muren van Utrechts oudste klooster. Utrecht, 2010. Hildo van Engen en Kaj van Vliet (red). De nalatenschap van de Paulusabdij in Utrecht. Hilversum, Verloren, 2012. De Utrechtse Sint-Paulusabdij en haar jurisdictie Collectie Bibliotheken van Utrechtse kloosters en kapittels Collectie Bibliotheek van het Kartuizerklooster Nieuwlicht Collectie Bibliotheek van het Regulierenklooster Collectie Bibliotheken van de Utrechtse kapittels / Domein-Archief |
| Opmerkingen: | samen met de collecties Bibliotheek van Nieuwlicht, Bibliotheek van het Regulierenklooster en Bibliotheken van de Utrechtse kapittels / Domeinarchief vormt de collectie Bibliotheek van de Paulusabdij de collectie Bibliotheken van Utrechtse kloosters en kapittels |
| Groei: | afgesloten |
| Overige informatie: | in totaal zijn er 112 banden uit de Paulusabdij bekend. Daarvan bevinden zich er 103 in de Universiteitsbibliotheek Utrecht. Van die 112 banden bevatten er 44 handschriften. Vijf van de 44 zijn convoluten waarin zich ook gedrukt werk bevindt. Zeven van de 44 bevinden zich in het buitenland (twee in Brussel, twee in het Vaticaan, één in Trier, één in Halle en één in Glasgow). De overige 68 banden zijn incunabelen en vroege drukken (één hiervan bevindt zich in Kopenhagen en één in Cambridge). NB: één band kan meerdere teksten bevatten of een band kan onderdeel zijn van een werk dat uit meerdere delen bestaat. Tien handschriften stammen uit de periode vóór 1200. Van de 136 fragmenten zijn er 76 tot en met de twaalfde eeuw te dateren |