detail uit Handschrift 124, afkomstig uit het kapittel van St. Maarten (l), detail uit Handschrift 400, afkomstig uit het kapittel van St. Marie (r)
Bibliotheken van Utrechtse kloosters en kapittels
Ruim vierhonderd jaar geleden, in het jaar 1584, richtte de Utrechtse vroedschap in het koor van de Janskerk een stedelijke bibliotheek in. Deze werd na de oprichting van de Universiteit in 1636 tevens de Universiteitsbibliotheek.
Al in 1581 had de vroedschap van Utrecht het besluit genomen om het boekenbezit van de vijf Utrechtse kapittels, namelijk het kapittel van Sint Jan, Sint Marie, Sint Maarten (Domkapittel), Sint Pieter en Sint Salvator, en van de kloosters in en rond Utrecht te confisqueren. De bedoeling was om de zo verzamelde collectie voor burgers toegankelijk te maken in een stadsbibliotheek.
De kloosterlingen maakten echter geen haast dit plan uit te voeren en pas na drie jaar werden de boeken ingeleverd. Het bibliotheekbezit bestond op dat moment uit circa 600 banden met handschriften en gedrukte werken. Sommige kloosters brachten hun boeken elders onder. Hun boeken werden pas later bij de bibliotheekcollectie gevoegd.
Het topstuk van het kapittel van St. Marie is de Zwolse Bijbel, een handschrift vervaardigd tussen 1462 en 1476. (Hs. 31).
| Onderwerp: | middeleeuwen, bibliotheken, geschiedenis, codicologie, vroegmoderne tijd |
| Jaar uitgave: | ca. 850-1667 |
| Omvang: | ca. 400 handschriften, ca. 500 drukken, 136 fragmenten |
| Documentsoort: | handschriften, incunabelen, vroege drukken, handschriftfragmenten, maculatuur |
| Ontsluiting: | grotendeels ontsloten via WorldCat onder verschillende provenances Bart Jaski, “Boeken zoeken in de Mariakerk”, in: Tijdschrift Oud-Utrecht 93 (juni 2020) 4-7. |
| Algemene literatuur: | Handschriften en oude drukken van de Utrechtse Universiteitsbibliotheek. Utrecht, 1984, 26-178. G. Brom, “Middeleeuwsche kerksieraden“, in: Archief voor de geschiedenis van het Aartsbisdom Utrecht 26 (1900) 233-322. J.F. van Someren, De Utrechtsche Universiteitsbibliotheek : haar geschiedenis en kunstschatten vóór 1880. Utrecht, 1909. A. Hulshof en M.J. Schretlen, De kunst der oude boekbinders : XVde en XVIde eeuwsche boekbanden in de Utrechtsche Universiteitsbibliotheek. Utrecht, 1921. Incunabelen Bibliotheek der Rijksuniversiteit te Utrecht / beschreven door J. Alblas en uitg. met toelichtende aant., plt. en facs. door J.F. van Someren. Utrecht, 1922. G.A. Evers, “Utrechtsche geschreven boeken“, in: De tampon, 1936, nr. 12, p. 85-104. Hans Hoekstra, “De letterdieven van de Zwolse Bijbel“, in: Het Parool, 5 juli 1994. K. Stooker & T. Verbeij, Collecties op orde: Middelnederlandse handschriften uit kloosters en semi-religieuze gemeenschappen in de Nederlanden. Leuven, 1997. 2 dl. Jan Kuys, Repertorium van collegiale kapittels in het middeleeuwse bisdom Utrecht. Hilversum, Verloren, 2014. The liber ordinarius of the chapter church of saint saviour at utrecht : (also called Oldminster or St. Boniface’s) c. 1330-1340 : (NL-Utrecht, Het Utrechts Archief, Fonds Oudmunster, inv.nr. 395) . [editors:] Louis van Tongeren, Gisela Gerritsen-Geywitz ; edition and introduction based on the unfinished transcription by prof. Kees Vellekoop and dr. Ike de Loos. Münster, Aschendorff Verlag, [2022]. Bart Jaski, Mariakerkbijbel : Een bijzondere bijbel keert terug naar Utrecht [Hs. 35 A 3]. Klooster- en kapittelbibliotheken (webpagina Universiteitsbibiotheek Utrecht Bijzondere Collecties) (archive.org) ‘Pontificale’ van Sinte-Marie (webpagina Universiteitsbibiotheek Utrecht Bijzondere Collecties) Sint Maarten, Sint Maarten (webpagina Universiteitsbibiotheek Utrecht Bijzondere Collecties) (archive.org) Collectie Bibliotheek van de Paulusabdij Collectie Bibliotheek van het Kartuizerklooster Nieuwlicht Collectie Bibliotheek van het Regulierenklooster Collectie Bibliotheken van Utrechtse kapittels / Domein-Archief |
| Opmerkingen: | De collectie Bibliotheken van Utrechtse kloosters bestaat uit de volgende deelcollecties: Bibliotheek van de Paulusabdij, Bibliotheek van het Kartuizerklooster van Nieuwlicht, Bibliotheek van het Regulierenklooster en Bibliotheken van Utrechtse kapittels / Domein-Archief |
| Groei: | afgesloten |
| Overige informatie: |