anoniem portret uit 1782 (Instituut voor Kunstgeschiedenis (Collectie Iconografisch Bureau),  Den Haag); anoniem silhouet uit 1775-1799 (collectie archief R.M. van Goens, Koninklijke Bibliotheek

Rijklof Michaël van Goens (1748-1810)

Rijklof Michaël van Goens (ook van Goens Cuninghame) werd op 12 mei 1748 geboren te Utrecht. Cunubghame was zijn moeders familienaam was Cuninghame. Reeds op zijn twaalfde had hij de Franse- en de Latijnse school in Utrecht doorlopen. Daarna begon hij aan een studie aan de universiteit in zijn woonplaats in 1764. Vier jaar later studeerde Van Goens af. Op zijn achttiende jaar – in 1766 – werd hij benoemd tot buitengewoon hoogleraar in de oudheden, de geschiedenis, de welsprekendheid en de Griekse taal. In 1776 ruilde hij zijn wetenschappelijke carrière om voor een politieke (orangist) en werd hij benoemd tot lid van de Vroedschap van de stad Utrecht. In 1783 nam Van Goens de wijk naar Den Haag, toen hij als fanatiek prinsgezinde omstreden was geraakt bij de patriottische burgerij. In 1786, na zijn bekering tot het piëtistisch christendom, verbrak hij de banden met zijn vaderland en emigreerde hij naar Bazel. Van Goens overleed in armoede te Wernigerode in de Harz (Duitsland) op 25 juni 1810.

De vrijgezel Van Goens (ook later nooit getrouwd) woonde in Utrecht in bij zijn vader en had daar de beschikking over drie royale vertrekken volgestouwd met boeken. Volgens zijn eerste levensbeschrijver Ten Brink had Van Goens het merendeel van zijn boeken laten inbinden in fraaie witte banden.

Zijn bibliotheek bracht hij in 1776 onder de hamer. De bibliotheek stond bekend als een van de bezienswaardigheden van Utrecht. De veilingcatalogus bestond uit twee dikke delen en bevatte 19.000 titels. De catalogus werd in heel Europa verspreid, want het was bijzonder zeldzaam dat een bibliotheek van dusdanige omvang onder de hamer kwam.

Van Goens schonk in 1779 een deel van zijn bibliotheek dat hij niet geveild had aan de Stadsbibliotheek (die de basis werd van de Universiteitsbibliotheek Utrecht). Er bevond zich een Middeleeuws manuscript onder dat van de Kartuizers afkomstig was (Johannes de Tambaco, Boec der troestinge, boek IX-XV (1470). Vele van de geschonken handschriften waren afschriften van klassieke teksten, die Van Goens zelf had gemaakt, of die hij had gekocht. De collectie telt verder tal van in handschrift geannoteerde uitgaven van Griekse en Latijnse auteurs. Veel van deze uitgaven had hij verkregen op de veiling van de bibliotheek van Petrus Wesseling in 1765. In 1779 schonk hij aan de vroedschap van Utrecht het Marmor Smyrnense, ter plaatsing in de bibliotheek van de Universiteit.

Zijn handschriften en andere papieren vermaakte hij aan zijn neef Daniel François van Alphen, de enige toen nog in leven zijnde zoon van zijn zwager en vriend, de bekende dichter Hieronijmus van Alphen. De uit diens tweede huwelijk geboren Jhr. Mr. Daniel François van Alphen schonk in 1874 de omvangrijke verzameling-Van Goens aan de Koninklijke Bibliotheek te ‘s-Gravenhage.

In 1779 schonk Van Goens ook enkele collegedictaten aan de universiteitsbibliotheek.

De Collectie Van Goens bestaat uit afschriften van klassieke teksten alsmede geannoteerde uitgaven van Griekse en Latijnse auteurs en een aantal gedrukte werken.