Vlnr: diverse almanakken, Petit almanach (1807), Oprechten Nieuwen Almanach (1736)

Almanakken

De collectie van de Universiteitsbibliotheek Utrecht bevat een grote variëteit aan gedrukte almanakken, waarvan de oudste van 1507 dateert (Almanach nova plurimis annis venturis inservientia, P qu 28), en de recentste exemplaren uit de 21ste eeuw. Echt Utrechtse reeksen zijn onder andere de Stichtze almanach voor inwoners van Utrecht (incompleet bezit, 1724-1810) en de Utrechtsche studenten almanak (vanaf 1823) voor studenten van de Universiteit Utrecht.

Andere opmerkelijke titels en/of omvangrijke reeksen in de collectie zijn onder meer:

• Friesche volksalmanak voor inwoners van Friesland;
• Drentsche volksalmanak voor inwoners van Drenthe;
• Holland: almanak voor uitgegeven in Amsterdam;
• Erve Stichters Enkhuyser Almanach; de befaamde Enkhuizer Almanak die nog altijd verschijnt
• D’erve de Wed.C Stichters almanach uitgegeven in Amsterdam;
• Nieuwe Zutphensche almanach voor inwoners van Zutphen;
• Almanak ten dienste der zeelieden en The nautical almanac and astronomical ephemeris for the meridian of the Royal Observatory at Greenwich voor zeevarenden;
• Veterinaire almanak voor dierenartsen;
• Norton’s literary register and book buyers almanac (1853-1854 in bezit)
• Petit almanach (1807) – ongeveer zo groot als een vingernagel;
• Almanak voor vrouwen door vrouwen (1798);
• Almanach voor het verstand en hart;
• Bijbelsche almanak voor protestanten;
• Katholijke volks-almanak voor katholieken;

Geannoteerde almanakken

Een relatief klein aantal exemplaren van deze almanakken bevat annotaties of andere lezerssporen. In het kader van een onderzoeksstage heeft masterstudent Ronan Maat in 2024 een inventarisatie gemaakt van geannoteerde almanakken uit de periode 1700-1900 (PDF). De meeste exemplaren met opmerkelijke annotaties dateren uit de 18de eeuw, waaronder:

Oprechten nieuwen almanach op ’t jaer onses Heeren Jesu Christi 1736 (signatuur EAZ 851, jr. 1736)

• Op veel van de blanco pagina’s staan notities geschreven in potlood. Het lijken lijsten van materialen en ingrediënten die ofwel verkocht ofwel ingekocht werden, met prijzen en berekeningen erbij. Behalve melk, water en kalk worden verschillende objecten genoemd die doen vermoeden dat de eigenaar van het boekje een juwelier was: o.a. ‘horloge ketting’, ‘goude ring’, ‘1 dozijn zaagjes’, ‘werkbank’.

Rider’s British Merlin, for the year of our Lord 1741 (U-MUS K 375, jr. 1741)

• Bevat veel notities (in het Engels) van iemand die kennelijk actief was in de drankenhandel of drankproductie (o.a. ‘bushel’ [een inhoudsmaat], ‘malt’ en ‘hops’ staan regelmatig vermeld, met een aantal erbij). Naast de kalendermaand januari staat het jaartal 1823 geschreven, wat erop wijst dat deze almanak lang na de publicatiedatum nog werd (her)gebruikt.

Stichtze almanach op 1746 (EAZ 1009, jr 1746)

• Berekeningen van een koopman of wellicht iemand die bouwwerkzaamheden deed. Het gebruik van de term ‘kraankind’ [iemand die een kraan bediende] suggereert dat deze persoon betrokken was bij grootschalige bouwprojecten.

Stichtze almanach op 1749 (TT 1768, jr. 1749)

• Bevat diverse notities die betrekking hebben op de boekhouding van de eigenaar.

The mariner’s new calendar uit 1759 (P QU 671)

• Aantekeningen in het Engels en Nederlands die betrekking hebben op afstanden (mijlen) en breedtegraden, vermoedelijk gerelateerd aan zeereizen die de eigenaar maakte tussen de Nederlanden en Frankrijk.

Provinciaal almanak van Vriesland voor het jaar 1824 (TT 491, jr. 1824)

• Een aantekening over de zelfmoord van Igle Jacobs Kingma uit Stiens, bij Leeuwarden.

Provinciale almanak van Friesland voor 1853 (TT 491, jr. 1853)

• In hetzelfde handschrift als in het exemplaar van 1824 zijn in het kalendergedeelte van dit exemplaar uit 1853 nog meer notities opgetekend van namen en sterfdata, steeds naast de betreffende maand.