bron: Nationaal Archief (fotograaf onbekend); 2 boeketiketten; enkele boeken uit de collectie
Anton Gerard van Hamel (1886-1945)
Anton Gerard (Ton) van Hamel werd geboren te Hilversum op 5 juli 1886. Hij is vooral bekend geworden vanwege zijn bijdragen aan het onderzoek naar Keltische en Germaanse talen. Zijn bijdragen richten zich met name op literatuur, linguïstiek, filologie en mythologie.
Van Hamel studeerde van 1904 tot 1908 Nederlandse letteren aan de Universiteit van Amsterdam, waar hij in 1911 promoveerde. In 1910 werd Van Hamel leraar Nederlands aan het gemeentelijk gymnasium te Middelburg. Daarna was hij achtereenvolgens: professor extraordinaris Nederlandse taal- en letterkunde in Bonn (1914-1917), bibliothecaris van de Nederlandsche Handels-Hoogeschool in Rotterdam en bibliothecaris van het Vredespaleis te Den Haag. In 1920 werd hij ook privaatdocent Keltisch te Leiden. In 1923 werd hij benoemd tot hoogleraar Oudgermaans aan de Universiteit Utrecht. Aan het einde van dat jaar wordt het Keltisch aan zijn leeropdracht toegevoegd. Op beide vakgebieden publiceerde hij uitgebreid in zowel algemene als wetenschappelijke publicaties. Van Hamel overleed te Utrecht op 23 november 1945.
Van Hamel vermaakte zijn gehele bibliotheek, die op het gebied van Keltische studies in Nederland uniek is, aan de Universiteitsbibliotheek Utrecht. De bibliotheek bevat ook Oudnoordse titels. Overeenkomstig de wens van zijn erfgenamen kreeg de in de Tweede Wereldoorlog zwaar getroffen Nijmeegse universiteitsbibliotheek de keus uit de dubbele werken. Van de Keltische collectie zijn 98 titels in 2019 gedigitaliseerd.
Van Hamels academische nalatenschap raakte verspreid. Na zijn plotselinge overlijden eind 1945 werden veel persoonlijke papieren overgenomen door zijn broer, en zijn daardoor onderdeel geworden van diens nalatenschap, die zich nu in het Nationaal Archief te Den Haag bevindt (2.21.081 (Archief van J.A. van Hamel), nrs. 290-307). Hieronder zitten veel persoonlijke documenten, inclusief zijn ‘Dagboek’; correspondentie, vooral uit zijn jongere jaren, maar ook met enkele buitenlandse academici; en opzetten van artikelen waaraan hij werkte vlak voordat hij stierf.
In 2007 werden twee dozen met Van Hamels documenten in het archief van de Universiteit Utrecht in het bestuursgebouw naar de Universiteitsbibliotheek overgebracht en geïnventariseerd (A-C). In 2008 schonk Leni van Strien, docente bij de opleiding Keltisch, een doos met bladen die samen een lexicon van Oudierse werkwoorden vormen (D). Ook al bleek dat dit niet door Van Hamel was geschreven, het bleef onderdeel van het archief. Ten slotte zat er ook materiaal in het archief van Maartje Draak dat in 2021 aan de Universiteitsbibliotheek werd overgedragen (E-H).
De naar hem vernoemde Stichting A. G. van Hamel is sinds 1991 actief om de studie van de Keltische talen en culturen te bevorderen, in het bijzonder in Nederland.
| Onderwerp: | Vergelijkende taalwetenschap, vergelijkende literatuurwetenschap, geschiedenis en cultuur, historische linguïstiek, Oudgermaanse talen, IJsland, Keltische talen |
| Jaar uitgave: | ca. 1905-ca. 1945 |
| Omvang: | Bibliotheek: ca. 1300 boeken, 10 brochurebundels, 45 tijdschriften; het archief: 8 dozen; de collegedictaten: 2 dozen |
| Documentsoort: | gedrukt werk, handschrift: aantekeningen, lezingen, notities, correspondentie, collegedictaten, concepten van publicaties |
| Ontsluiting: | INVENTARIS Collectie Van Hamel gedrukte werken: ontsloten via WorldCat op signatuur MAG: Van Hamel …, en op provenance Hamel, Anton Gerard van STANDLIJST (incompleet), geordend op signatuur STANDLIJST GEDIGITALISEERDE BOEKEN, 2019 (98 titels). standcatalogus (in kaartvorm) collegedictaten (Hs. 11 D 20-21): Koert van der Horst, Catalogus van de collectie collegedictaten van de Utrechtse Universiteitsbibliotheek. Utrecht, 1994, 152-153. Nina uit het Broek, “De bijzondere boekencollectie van Van Hamel“, in: Kelten 83 (2020). |
| Algemene literatuur: | “Hamel, Prof. Dr. Anton Gerardus van“, in: Persoonlijkheden in het Koninkrijk der Nederlanden in woord en beeld. Amsterdam, 1938, p. 597-598. C.G.N. de Vooys, “Herdenking van A. G. van Hamel (5 Juli 1886-23 November 1945)“, in: Jaarboek der Koninklijke Nederlandsche Akademie van Wetenschappen, 1945/1946, 231-237. Maartje Draak, “Anton Gerard van Hamel : (Hilversum, 5 juli 1886 – Utrecht, 23 november 1945)”, in: Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde te Leiden, 1945-1946 (verschenen 1947), 70-80. Marc Schneiders, “De Van Hamel-collectie”, in: Mededelingen van de Stichting A.G. van Hamel voor Keltische Studies, jrg. 2, nr. 1 (1992) 13-15. Marc Schneiders, “Anton Gerard van Hamel (1886-1945). Een biografische schets“, in: Vijf jaar Stichting A.G. van Hamel voor Keltische Studies (Utrecht 1995), 14-18. Marc Schneiders, “Hamel, Anton Gerard van (1886-1945)“, in: Biografisch woordenboek van Nederland, dl. 5 (2002). Arwen van Zanten & Bart Jaski, “Het Utrechtse archief van Anton Gerard van Hamel“, in: Kelten 40 (nov. 2008), 5-7. Bart Jaski, “De voorouders en familie van A.G. van Hamel”, Kelten 93 (2023); link Man van twee werelden : A.G. van Hamel als keltoloog en germanist (redactie Bart Jaski, Lars Nooij, Sanne Nooij-Jongeleen, Nike Stam). Utrecht, Stichting A.G. van Hamel, 2023; link. Ook verschenen in een Engelse vertaling: Man of two worlds: A. G. van Hamel, celticist and germanist. |
| Opmerkingen: | De gedrukte werken grotendeels bijeengeplaatst op signatuur MAG: Van Hamel, afgezien van de boeken die in de UB Binnenstad in de open opstelling staan. Handschriftelijk materiaal bevindt zich in de Universiteitsbibliotheek Utrecht Science Park. Een verzameling overdrukken van tijdschriftartikelen en kleine geschriften van A.G. van Hamel is geplaatst op signatuur: B qu 395. De collegedictaten zijn geplaatst op signatuur Hs 11 D 20-21. |
| Groei: | de bibliotheek is tot ca. 1965 aangevuld met recente publicaties op bovengenoemde gebieden. |
| Overige informatie: | jaar schenking bibliotheek: 1945; jaar overdracht archief: 2008 en 2021. |